Vicente Lertxundi oroitzeko ekitaldia, torturapean hil zeneko 60. urteurrenean

“Me han matado, me han matado”. Horiexek izan ziren Vicente Lertxundiren azken hitzak 1962an Martuteneko kartzelako funtzionarioek emandako kolpe gogorren ondorioz hil aurretik. Txomin-Enean antolatutako ekitaldian gogoratu du Egiari Zorrek.

Ekitaldiko hitzartzea:

Vicente Lertxundi Donostiako militante anarkista zen. 1962an Poliziak atxilotu eta Martuteneko kartzelan sartu zuten, “Vagos y maleantes” zeritzon Legea aplikatu ondoren.

Abenduaren 27an hil zen. Bertsio ofizialaren arabera, presoa espetxeko erizaindegira eraman zuten funtzionariek. Han bihotzeko gaitz bat diagnostikatu zioten eta egun horretan bertan aske utzi zuten.

Bere gertukoen testigantza desberdina da oso, ordea. Beren arabera, espetxeko kartzelariek Vicente modu basatian jipoitu zuten. Jasotako kolpeen ondorioz Vicente egoera tamalgarria zegoela ikusi zutenean, espetxetik kanporatzea erabaki zuten, bertan hil ez zedin, horrek eragingo zuen eskandalua ekiditeko.

Vicente hilzorian zelarik, Txomin Enea auzo honetako bizilagun batzuek aurkitu zuten, eta garaiko Erresidentziara eraman zuten. Bertan hil zen. Bere azken hitzak “me han matado, me han matado” izan omen ziren.

Inongo erakunde ofizialek ez zuen Vicenteren heriotzaren nondik norakoak argitzeko ikerketarik zabaldu.

La tortura ha sido una práctica sistemática durante décadas en los centros de detención, gracias a una estructura bien diseñada. No fue, pues, cosa de algunos policías. La tortura fue posible gracias a la colaboración de médicos forenses, jueces, abogados, medios de comunicación, responsables gubernamentales del momento, dirigentes de algunos partidos políticos, etc. Y lo fue durante el franquismo, en la transición, y también en el periodo democrático.

Hoy, aquí, queremos reivindicar que ya es suficiente. Es imposible construir una convivencia democrática si no reconocemos esas muertes, esas graves vulneraciones de derechos.

Desde Egiari Zor Fundazioa no olvidamos, y creemos imprescindible no olvidar lo que ha sucedido en este pueblo, todos los derechos que se han vulnerado en el contexto de un conflicto político, todo lo que nunca debió haber sucedido.

Hoy, reivindicamos la necesidad de seguir investigando y esclareciendo los casos de muerte por tortura como el de Vicente, pero, sobre todo, reivindicamos que es imprescindible reconocer y reparar a las víctimas: a las 14 personas que murieron en aplicación de la tortura o debido a las consecuencias de esta; y a los 5657 casos de tortura que están documentados. Es necesario poner a disposición de esas víctimas todos los recursos institucionales que sean necesarios.

Sacar la verdad a la luz es una cuestión de justicia. Y recordar los nombres de las vidas arrebatadas por la tortura, es la mejor manera de garantizar que esto no vuelva a ocurrir.